Su Ayak İzi

Su ayak izi, üretim ve tüketim süreçlerinde, doğrudan veya dolaylı olarak tüketilen su miktarını gösteren bir indikatördür.

Su ayak izi belirli bir zaman diliminde tüketilen ve kirletilen su miktarı ile ölçülmektedir.

Su ayak izi kavramı; su tüketiminin ifade edilmesine yönelik alternatif bir göstergedir. Sadece su kaynaklarından çekilen su miktarını değil, aynı zamanda dolaylı olarak da tüketilen su miktarını ve kirletilen su miktarının da hesaplanması yönünden geleneksel istatistiklerden ayrılmaktadır.

“Su Ayak İzi” kavramı, ilk kez 2002 yılında UNESCO-IHE’de1 Arjen Hoekstra tarafından ortaya koyulmuştur. (1 UNESCO-IHE Su Eğitimi Enstitüsü, Hollanda’nın Delft kentinde bulunan ve dünyada su konusunda lisansüstü eğitim veren en büyük kuruluştur. http://www.unesco-ihe.org )

Su ayak izi; su kullanımını ve kalitesini temsil eden 3 ayrı bileşenle incelenir.

Mavi Su Ayak İzi

Mavi su tüketimidir; tüketilen temiz su; yüzey ve yeraltı suyu miktarını gösterir. Bu kaynaklar özellikle sanayi, evsel ve tarımsal su tüketimi hesaplamalarında kullanılır.

Yeşil Su Ayak İzi

Yeşil su tüketimidir; yeraltı suyuna ya da yüzey sularına karışmayan, toprağa düşen yağış miktarıdır. Yani buharlaşan ve bitkilere geçen su miktarını gösterir. Bu kaynaklar özellikle bahçecilik, ormancılık ve tarımsal su tüketimi hesaplamalarında kullanılır.

Gri Su Ayak İzi

Gri su, prosesin belirli kısmındaki su kirliliğini gösteren bir indikatördür. Kirletilen suyu, alındığı alıcı ortamın standartlarına getirmek için gerekli olan temiz su hacmi olarak hesaplamalara dahil edilir.

Su Ayak İzi Değerlendirmesi

Su ayak izini değerlendirmesi çalışmalarının amacı; insan aktivitelerinin veya belirli ürünlerin üretiminin, su kirliliği ve su kıtlığı ile olan ilişkisini analiz etmek ve bu faaliyetlerin ve ürünlerin su perspektifinden daha sürdürülebilir hale gelmesini sağlamaktır.

Su ayak izi değerlendirmesi yaparken;

  1. Su ayak izi hesaplaması yapılacak olan faaliyet ve faaliyetin sınırları belirlenir.
  2. Bir prosesin, ürünün, üreticinin veya tüketicinin ya da belirli bir coğrafi alanın su ayak izi hesaplanır.
  3. Su ayak izinin çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirliği değerlendirilir.
  4. Hesaplama sonuçlarına göre bir strateji oluşturulur.

1. Amaç ve Kapsam Belirleme

Su ayak izi çalışmaları çeşitli sebeplerle ve farklı içeriklerde yapılabilir. Su ayak izi hesaplaması ve değerlendirmesi aşağıda belirtilen bazı alanların herhangi biri özelinde yapılabilir.

  • Bir proses basamağının su ayak izi
  • Bir ürünün su ayak izi
  • Tüketicinin veya bir grup tüketicinin su ayak izi
  • Coğrafi olarak belirlenmiş bir alanda su ayak izi
  • Bir işletmenin su ayak izi
  • Bir iş sektörünün su ayak izi
  • Bir bütün olarak insanlığın su ayak izi

Su ayak izi değerlendirmesi çalışması mavi su ayak izini, yeşil su ayak izini ve gri su ayak izini bileşenlerinden herhangi biri veya tamamı kullanılarak yapılabilir. Özellikle dolaylı su tüketiminin hesaplanmasında tedarik zincirinde geriye dönük nerede analizin kesileceğine karar verilir. Tüketim ve kirlilik verilerinin hangi dönem için kullanılacağına karar verilir.

2. Su Ayak İzinin Hesaplanması

Su ayak izi hesaplamalarında veriler genel olarak m3/yıl olarak ifade edilmektedir.

Mavi su tüketiminde; kapsamı belirlenen faaliyet için kullanılan yüzey suyu ve yeraltı suyu miktarı belirlenir.

Yeşil su tüketimi; bir ürünün ya da hizmetin üretim sürecinde doğrudan ya da dolaylı olarak kullanılan toplam yağmur suyu hacmini ifade ettiği için, yeşil su kaynaklarının tüketimi özellikle tarım, bahçecilik ve ormancılık faaliyetlerinde kullanılır.

Gri su ayak izi hesaplanırken, kapsamı belirlenen faaliyetin atıksu deşarjı dikkate alınır. Yani, deşarj edilen atıksuyun, tüketilen suyun alındığı alıcı ortam standartlarına getirilmek istendiğinde, seyreltme için gereken temiz su miktarı olarak hesaplamaya dahil edilir.

Mavi su ve yeşil su ayak izinde, su tüketimi hesaplanırken, gri su ayak izinde; oluşan kirlilik üzerinden bir tüketim hesabı yapılır.

3. Su Ayak İzi Sürdürülebilirlik Değerlendirmesi

Hesaplanan su ayak izinin kantitatif olarak değerlendirmesinde,  su ayak izi hesaplamaları da genel olarak m3/yıl cinsinden yapıldığı için, hesaplanan su ayak izi, var olan temiz su kaynaklarının hacmine kıyaslanabilir.

Su ayak izi değerlendirmesinin temelinde; mevcut durum için hesaplanan su ayak izi miktarının, dünyanın sürdürülebilir şekilde sağlayacağı su miktarına karşılaştırması ile yapılır.

Hesaplama sonuçları çevresel, sosyal ve ekonomik sürdürülebilirlik perspektiflerinden değerlendirilir.

4. Su Ayak İzi Stratejisi Geliştirme

İşletmelerin su ayak izini, operasyonları süresince tükettikleri su miktarını azaltarak ve deşarj ettikleri atıksu miktarı ile kirlilik yükünü azaltarak, aşağıya çekmeleri, sıfıra yakın bir noktaya getirmeleri mümkündür.

Bir çok işletme için kendi operasyonları içinde su ayak izini azaltmak, tedarik zincirine müdahale etmekten daha kolaydır. Ancak nicel olarak tedarik zincirindeki su ayak izinin azaltılması, operasyondaki bir azaltımdan daha etkili olduğu gözlemlenebilir. Bu gibi durumlarda da, tedarikçileri su ayak izi hesaplama ve azaltma yönünde yönlendirmek, tedarikçi anlaşmalarında ve seçimlerinde su ayak izi kavramını ön planda tutmak, standartlar belirlemek etkili olacaktır.

Atıksu Arıtımı ve Geri Kazanımının Su Ayak İzinin Azaltılmasındaki Etkisi

Gri su ayak izi, proseste oluşan atıksuyun kirlilik yükü ile ilgili değil, deşarj edilen atıksuyun kirlilik yükü ile ilgilidir. Atıksuyun deşarj edilmeden önce arıtılması veya yasal otorite tarafından istenen standartların ötesinde arıtılması, deşarj edilen sudaki kirlilik yükünü azaltacağı için, gri su ayak izinin azaltılmasına doğrudan etkisi bulunmaktadır. Gri su ayak izi, deşarj edilen atıksu parametrelerinin, ham suyun standartları altına veya ham su standartlarına getirilmesi durumunda sıfıra indirilmiş olacaktır.

Atıksu işletme içinde yeniden kullanıldığında ya da arıtılarak geri kazanılıp tesis içinde farklı amaçlarla kullanıldığında, alıcı ortama bir deşarj olmadığında da, gri su ayak izi sıfırlanacaktır.

Mavi su ve yeşil su ayak izi de atıksu geri kazanımı yöntemleri ile sıfıra kadar indirilebilir. Tamamen kapalı bir sistemde; buharlaşma kaynaklı su kayıpları ya da atıksu deşarjı olması engellenebilir.

Fabrikalarda veya soğutma sistemlerinde, buharlaşacak su miktarı tutulup, geri kazanılıp tekrar alıcı ortamına verilebilir.

Su tüketiminin sıfıra indirilemeyeceği tek nokta, suyun ürünün kendisinde kullanılması durumunda ve açık alan kaynaklı buharlaşmalardır.


Kaynak;

The Water Footprint Assesment Manuel (Water Footprint Network, 2012)

detaylı bilgi için lütfen bizi arayın.