Türkiye Genelinde Su Kaynaklarının Durumu

Türkiye Genelinde Su Kaynaklarının Durumu Türkiye artan nüfusu, gelişen ekonomi ve sanayisi ile bilinenin aksine su zengini bir ülke değildir. Aksine Türkiye, “su fakiri” olma yolunda ilerlemektedir.

2017 yılında, kişi başına düşen 1,385,92 m³’lük su miktarı ile “su sıkıntısı çeken” bir ülke kabul edilmektedir [1]. Türkiye İstatistik Kurumu, Türkiye nüfusunun 2030 yılında 100 milyona ulaşacağını öngörmektedir. Bu durumda, kişi başına düşen su miktarının 1.120 m³/yıl olması beklenmektedir [2]. Kişi başına düşen bu tüketim miktarı, Türkiye’nin 2030 yılında su kıtlığı artan bir ülke olduğunu göstermektedir.

Türkiye’nin Su Kaynakları Potansiyeli

Türkiye’ye yıllık olarak düşen ortalama yağış miktarı 643 mm’dir. Bu miktar dünya ortalamasının oldukça altındadır ve yıllık ortalama 501 milyar m3 suya tekabül etmektedir. Bu miktarın yaklaşık yarısından fazlası (274 milyar m3) atmosferde buharlaşırken, 69 milyar m3’ü yeraltına sızmaktadır. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’ne göre, tüketilebilecek yüzey suyu potansiyeli ise 98 milyar m3 olarak hesaplanmaktadır. Bu miktarın 95 milyar m3’ü yurtiçindeki nehirlerden ve 3 milyar m3’ü komşu ülkelerden doğan nehirlerden sağlanmaktadır. 14 milyar m3’lük çekilebilir su miktarının da eklenmesi ile Türkiye’nin toplam kullanılabilir su potansiyeli 112 milyar molarak hesaplanmaktadır [1].

Tablo 1. Türkiye’nin su kaynakları potansiyeli [3]

Yıllık ortalama yağış 643 mm/yıl
Yıllık ortalama yağış miktarı 501 milyar m3
Buharlaşma 274 milyar m3
Yeraltı suyu 41 milyar m3
Yüzeysel Su
Yıllık Yüzey Akışı 158 milyar m3
Kullanılabilir yüzeysel su 98 milyar m3
Yeraltı Suyu
Yıllık çekilebilir su miktarı 14 milyar m3
Toplam kullanılabilir su 112 milyar m3
Kullanım Yerleri
Tarımda kullanılan 32 milyar m3
İçme suyu için kullanılan 7 milyar m3
Sanayide kullanılan 5 milyar m3
Toplam kullanılabilir su (net) 44 milyar m3

Türkiye’de Su Kaynakları

Falkenmark indeks değerlerine göre; 1700 üzeri değerler su zengini, 1000-1700 arasındaki değerler Su stresi, 500-1000 arasındaki değerler su kıtlığı ve 500’den küçük değeler kesin kıtlığı göstermektedir. Buna göre Tablo 2’de su kaynakları ve durumları verilmiştir.

Dünya genelinde su miktarı ile nüfusun oransız dağılımı mevcuttur. Bu durum Türkiye içinde geçerlidir. Havzaların akış potansiyeli ile bu havzalardan faydalanan nüfus arasında orantısızlıklar vardır. Ülkemizdeki toplam nüfusun %28’i gibi yoğun bir kısmının yaşadığı Marmara Bölgesi’nde, havzalar toplam akışın sadece %4’lük kısmını toplamaktadır. Meriç, Ergene, Gediz, Büyük Menderes, Burdur Gölü, Akarçay, Konya ve Asi Nehri havzalarında yüzey ve yeraltı suyu kullanımı, su kaynaklarının kendini yenileyebilme kapasitesini aşmıştır. Bu durum, havzalar üzerinde baskıyı arttırmış ve doğal ekosistem üzerinde büyük bir tehlike oluşturmuştur [2].

Tablo 2. Bölgesel Falkenmark Göstergeleri

Havza Adı Nüfus
(2015)
Kullanılabilir Su Potansiyeli
(milyar m³/yıl)
Falkenmark Göstergesi
(m³/kişi/yıl)
Tarım
Meriç-Ergene 749.510 0,76 1.014 Su Stresi
Marmara 17.608.408 2,84 161,06 Kesin Kıtlık
Susurluk 3.793.746 2,57 677,43 Kıtlık
Kuzey Ege 1.112.098 0,88 791,3 Kıtlık
Gediz 1.588.561 0,79 497,31 Kesin Kıtlık
Küçük Menderes 4.168.415 0,46 109,15 Kesin Kıtlık
Büyük Menderes 1.346.490 1,7 1.262,54 Su Stresi
Batı Akdeniz 908.877 3,87 4.258 Su Zengini
Antalya 3.341.962 7,03 2.103,55 Su Zengini
Burdur 680.105 0,17 244,08 Kesin Kıtlık
Akarçay 709.015 0,31 437,23 Kesin Kıtlık
Sakarya 7.262.833 4,03 554,88 Kıtlık
Batı Karadeniz 1.879.209 5,09 2.705,93 Su Zengini
Yeşilırmak 2.721.221 3,1 1.139,19 Su Stresi
Kızılırmak 3.715.291 3,95 1.063,17 Su Stresi
Konya Kapalı 3.105.368 4,9 1.577,91 Su Stresi
Doğu Akdeniz 1.745.221 4,8 2.747,50 Su Zengini
Seyhan 2.183.167 3,55 1.626,08 Su Stresi
Asi 1.533.507 1,18 769,48 Kıtlık
Ceyhan 1.609.483 3,81 2.367,22 Su Zengini
Dicle-Fırat 12.646.409 37,48 2.963,81 Su Zengini
Doğu Karadeniz 2.404.480 9,36 3.892,73 Su Zengini
Çoruh 246.920 4,46 18.064,15 Su Zengini
Aras 584..360 3,28 5.609,62 Su Zengini
Van Gölü 1.096.397 1,65 1.504,93 Su Stresi
Türkiye (2015) 78.741.053 112 1.422,23 Su Stresi

Türkiye ile su yoksulu Orta Doğu ülkeleri arasında yer alan ve çok sayıda önemli su arıtma projeleri bulunduran Dicle-Fırat Havzası, birçok büyük nehirden oluşan su potansiyeli bakımından en büyük havzadır. Tablo 2’de görüldüğü üzere; Burdur ve Akarçay Kapalı Havzaları ise diğer 23 havza ile karşılaştırıldıklarında en düşük su potansiyeline sahip havzalardır. Tablo 2’de görüldüğü üzere bazı nehir havzalarının “su zengini” bazılarının ise “su fakiri” olduğu bilinmektedir.

500-1.000 m3/kişi/yıl aralığında Falkenmark Göstergesi değerlerine sahip, kıtlık sorunu yaşayan havzalar arasında; Susurluk, Kuzey Ege, Sakarya ve Asi havzaları bulunmaktadır. Bu havzalarda nüfusun artmasıyla kesin kıtık sorunu beklenmektedir. 25 havzanın 7 tanesinin su sıkıntısı altında gözükmektedir. Bu 7 havza arasında Kızılırmak ve Yeşilırmak havzaları gibi iki büyük akarsu havzası bulunmaktadır. Bu havzalar arasında bulunan bazı havzaların, diğer havzalar gibi nüfus artışı sonucu yakın gelecekte “Su Kıtlığı” seviyesine gelmeleri olasıdır [1].

Türkiye’de Su Kullanımı

Tablo 3’te görüldüğü gibi, 2004 ve 2016 yılları arasında su kullanımında yaklaşık %50 artış gerçekleşmiştir. Nüfus artışının ve ekonomi-sanayinin büyümesinin devam etmesi durumunda, gelecekte Türkiye’nin su kaynakları üzerindeki baskının artması bekleniyor [1].

Tablo 3. Türkiye’de Su Kullanım Yüzdeleri

Yıl Sulama
(milyar m³)
Hane Halkı
(milyar m³)
Sanayi
(milyar m³)
Toplam
(milyar m³)
1990 22,0 5,1 3,4 30,5
2004 29,6 6,2 4,3 40,1
2008 33,8 5,8 6,0 45,6
2010 38,2 5,8 6,0 49,9
2012 41,6 6,0 8,4 56,0
2014 35,9 5,7 9,1 50,7
2016 43,1 6,2 11,1 60,4
2023 72,0 18,0 22,0 112,0

Türkiye’de Suyun Sektörel Kullanımı

Şekil 1. Türkiye’de Su Kullanımı

Tarım sektörü %75’lik yüzeysel su ve %66’lık yeraltı suyu tüketimi ile Türkiye tatlı su kaynaklarının en çok tüketildiği sektör olmuştur [4]. Toplam kullanılan suyun %74’ü tarım için, %15’i evsel kullanım için ve %11’i sanayi için kullanılmıştır. 

Türkiye’de Su Sıkıntısı

Şekil 2. 2030 yılında su kullanım indeskleri

Ülkemizde kişi bana düşen yerüstü suyu potansiyeli yaklaşık 3.300 m³/yıl, kişi bana kullanılabilir su miktar ise 1.550 m³/yıl olmaktadır. TÜİK’in tahminlerine göre 2030 yılına kadar ülkemiz nüfusunun 100 milyona ulaması durumunda, kişi bana kullanılabilir su miktar 1.000 m³’e düşecektir [5;6]. Türkiye’de 2025’de su talebinin mevcut tüketimin %183’ü kadar olacağının tahmin edildiği ifade edilmektedir. Bu koşullarda Türkiye’de Trakya, İç Anadolu ve Batı Anadolu gibi bazı bölgelerde ciddi su sıkıntısı görülebilecektir. Türkiye’de 2030 itibarıyla, iç ve batı bölgelerinde %40’ı aşan oranda su stresi yaşanacağı öngörülmektedir. Güneydoğu ve doğu bölgelerinde ise bu oran %20-40 arasındadır [4].

detaylı bilgi için lütfen bizi arayın.